GÜNLERDİR okuyucular soruyor, ‘bireysel emeklilik sistemine, otomatik katılım değişiyormuş, yeni uygulama nasıl olacak?’ diye. Kimileri de, ‘otomatik katılım başlayalı daha 10 ay oldu, neden değişiyor?’ diye merak ediyor. Hepsine cevap vereyim. Önce, neden değişikliğe ihtiyaç duyulduğundan başlayayım.
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek de birçok defalar açıkladı; sene başından bu yana otomatik BES’e girenlerin yarısı cayma hakkını kullanarak çıktı. 7.5 milyon çalışanın girip, 3.5 milyonunun çıkması beklenmeyen bir gelişmeydi. Evet, çıkış bekleniyordu ama yüzde 50’lere varan oranda değil. Hal böyle olunca da çoğu kesim bu durumu, ‘otomatik BES başarısız oldu’ diye yorumlamaya başladı ki, ben buna hiç katılmıyorum. Doğru, sisteme giren her iki kişiden biri çıktı, ama biri de kalıp tasarruf etmeye başladı ve bunların çoğu da hayatlarında ilk defa tasarrufla tanışmış kişiler. Bugün 3.4 milyon kişi otomatik katılım sayesinde, 6,8 milyon da gönüllü BES sayesinde tasarruf ediyor. Yani, toplamda 10,2 milyon kişiden bahsediyoruz.
Bu da şu anlama geliyor; toplam nüfusun yüzde 12’si, çalışma çağındaki nüfusun yüzde 19’u, toplam aktif çalışanların da yüzde 46’sı BES sayesinde tasarruf ediyor. Tasarruf fakiri bir ülke olduğumuzu ve tüketimde doygunluğa ulaşmadığımızı düşünürsek, bu rakamlar bana göre büyük başarıdır. Otomatik katılımda bu kadar kısa sürede neden değişiklik ihtiyacı duyuldu sorusunun cevabına gelirsek; amaç, yüzde 50’leri geçen çıkış oranını düşürmek.
Peki, neler değişecek? Onu da geçenlerde Mehmet Şimşek açıkladı. Aslında çok köklü değişiklikler yok, ufak tefek rötuşlar desek daha doğru. Madde madde anlatayım.
– Sistemden cayma hakkını kullananlar, istedikleri zaman sisteme geri dönüş yapabilecek ki, bence en önemli değişiklik bu. Bugünkü uygulamada çıkanlar, istediğinde yeniden giriş yapamıyor; ancak, iki yıl sonra sisteme girebiliyordu. Diyelim ki, bu yılın Ocak ayında işvereniniz tarafından sisteme dahil edildiniz ve bir ay sonra da cayma hakkını kullanarak, ayrıldınız. Ancak 2019’un Ocak ayında yeniden sisteme girebilecektiniz. Girdiğinizde de bir kereye mahsus verilen 1.000 liralık ekstra devlet katkısından yararlanamayacaktınız, sadece aylık yüzde 25’lik katkıyı alabilecektiniz. Özetle, bugün için otomatik BES’te sağlanan hakların birçoğundan yararlanılamayacaktı.
Yeni düzenlemede ise çakınlar iki yıl beklemelerine gerek kalmadan istedikleri zaman sisteme geri dönebilecekleri gibi; bin liralık haktan da yararlanacaklar, sistemde geçirdikleri süre emekliliğe esas süreye de sayılacak, devlet katkısını hak ediş süreleri de kaybolmayacak. Yani, çıkıp da geri dönenler, otomatik BES’in sunduğu tüm avantajlardan, sistemde kalanlar gibi yararlanabilecek.
– Yeni düzenlemede cayma süresi de 6 aya çıkarılıyor. Bugün işverenleri tarafından sisteme dahil edilenler, girdikleri tarihten itibaren 2 ay içinde cayma hakkını kullanarak, ayrılabiliyordu. Bu 2 aylık sürede ücretinden BES için yapılan kesinti aynen kendisine iade ediliyordu; bir başka deyişle ilk iki ay anapara garantisi sunuluyordu. Şunu da belirteyim, cayma süresinden sonra da çalışanlar istedikleri zaman çıkabiliyorlar.
Yeni düzenlemede ise 2 aylık süre 6 aya çıkarılacak ve 6 ay boyunca anapara garantisi sunulacak. Böylece, emeklilik şirketlerine, otomatik BES’in, çalışanlara sağladığı avantajları anlatma imkânı tanınacak; çalışanlar da bu süre içinde birikim yapacak, devlet desteğinden ve sistemin getirilerinden yararlanacak. Tabi, bugün olduğu gibi, ‘ben 6 ay kalmak istemiyorum’ diyenler olursa da girdiğinin ertesi günü çıkabilecek.
– Otomatik BES’te yapılacak bir başka değişiklik de 1.000 liralık devlet katkısının nemalandırılması olacak. Bugün için sistemden caymayıp, kalanlara verilen bin liralık devlet katkısı, yatırım araçlarında değerlendirilmiyordu. Yeni düzenlemede artık bu bin liralar da nemalanacak.
Otomatik BES’te yapılacak yeni düzenlemeler şimdilik bunlar. İşverenler korkmasın, söylendiği gibi, işveren katkısı gelmeyecek; en azından şimdilik gelmeyecek. Çalışanlar da korkmasın, söylendiği gibi otomatik katılım zorunlu hale gelmeyecek. Peki, bu değişiklikler ne zaman olacak? Sene sonuna kadar yapılacak. Çünkü 1 Ocak 2018’den itibaren çalışan sayısı 50 ila 100 arasında olan şirketler sisteme dahil edilecek. Kaynak: Noyan Doğan – http://www.hurriyet.com.tr